237
MDXIH, OTTOBRE
238
j40 Exemplum interarmi illustrissimi Vice Iìegis ad reverendissimum dominum Curcensem, de data Vincentice, die sep tinta Octobris 1513.
         Reverendissime domine et illustrissime piinceps tamquam frater observandissime.
        Pro exequendis rebus a dominationeveslra reverendissima iam mibi commissis, XX11II die prueterili mensis a loco Albereti discessi, per iter Montagna-nce et Este pervenimus in locum Bovolente, ubi magna proeda et animalium bonorumque et capti-vorum t'acta fuit, multaque aìdilicia bellissima qui-dem incendio data. Die vero altero, pertransivimus ad locum Pievede Sacho.cuiuscives audito nostro ac-cessu et de mandato domini Bartolomei de l’Alviano abierant,sed aliqua bona inventa fuerunt, et similiter incendio data est. Deinde ad Mestrem accessimus, et aliqua pars genlium ad Lissam Fusinam se transtu-lit, et quoniam in utraque gentes erant et voluerunt se tenere et defendere, vi et armis capta;, et truci-datis custodibus incendio data; fuerunt, et ex litore maris circa duo miliaria a civitate Venetiarum plu-res tormentorum ictus versus civitatem proiecti, prout reverendissima dominatio vestra instituit et ordinavi!; et si duo tormenta artelaria; Maiestatis Ca;-sarese babueram, intus civitatem ipsam et ad plateam usque Sancii Marci applicuissenl. Et quoniam veneti adeo iacturam et injuriam te »re lulerunt, quam ira-cundia et rabie quadam, ordinarunt diclo domino Bartolomeo del Vian, ut nobis quantum. polerit cum stipendiariis et villicis obstaret et impedirei. Ante-quam a Mestre discederem, dictus Bartolomeus del Viano iam exierat a Patavia cum omni exercitu, et scripserat Joanni Paulo Baliono ut cxiret cum omnibus quam copiis quas haberet, et cum numero villicorum opponeret se nobis in passu apud Brentani vel apud Bacaglionum. Et redeuntes nos per Campuin Sancti Petri et viam Gitadellae, prope quam erat transilus dicti fluminis, Citadella, mandato dicti Bartolomei del Viano, ubi etiam erant nonnulli pe-dites, defecit a Cesarea; Majestatis obedientia ; et ut pertransiremus ilumen illa die, dereliquimus eam ; sed cum prope Ilumen applicuissemus, inimicos iam in transitu oppositos invenimus. Et quoniam erat lcre nox, transitus erat angustus et inimici fecerunt tossala et apposuerunt multa tormenta, visum est ilio vespere non transire, sed castrametari. Et mane 140* sequenli et eadem nocte, babito consilio inter capi-taneos germanos et nostros, coepimus transitum al-
tiorem per duo vel tria miliaria, quia magis largus erat. Et a media nocte praire fecimus curroscarva-gia cum aliqua parte exercilus, et reliqui prosequen-tes in aurora pervenimus ad locum et pertransivimus locum, ubi iam intervenimus hostes et multos capelletos, qui cum nostris prseliarunt ; et ilio interim applicuit Bartolomeus del Viano cum eius copiis instructis, faciendo monstram presentare nobis bat-taliam. Et cum gentes nostra; animose pertransi-rent aquain usque ad pectus et libenter acceptas-sent battaliam, ipse se posuit in loco forti et tuto atque fossato aqua circumduclo, a quo nunquam vo-luit exire. Et sic caminavimus circa decem miliaria. Altera vero die, iter prosequendo, hostes prope Vin-centiam per duo miliaria in quibusdam locis et pas-sibus angustis se nobis opposuerunl cum auxilio et ■favore amontana; et villicorum, propter quod non potuimus multum caminare, adeo quod, nocte preterita, die illa et die sequenli Bartolomeus del Viano, in loco qui dicilur Ulmus, ubi sunt passus angusti et sunl monies, fecit rumpere omnes vias et passus, posuit multa tormenta et totum exercitum in oppo-situm nostrum. Ubi cum pervenimus magno cum labore, nam l'uit necesse tota illa die facere splanatas amplas et ducere exercitum cum copiis bene instructis ad bellum campale, invenimus omnes iam in ordine positos ad bataliam milites vero felicissimi exercitus bono animo. Et cum contra illos appropin-quarent, illi retroccdebant animo reducendi eos prope artelariam suam positam prope montem et prope fossata et passus ruptos : qua; omnia pravisa, nostri steterunt; et ibi preeliando equites leevis armatura; tantum, iam venit nox, et fuit necesse ibidem castrametari sine victualiis hominum et equo-rum, nam omnia defecerant. Et considerantes omnes quod erat impossibile illac perlransire, babito consilio inter omnes pro conservalione exercitus et prcedie, ne hostes possent de ea gloriari, fuit de-cretum retrocedere et redire ad Bassanum, et ibi stare per aliquos dies, capere Citadellam et alia damna venetis inferro; et quoniam aliud fieri non posset, redire per viam Tridenti ad defensionem et conservalionem Verona;, quam* de facile hostes aggrederentur et obsiderent et forsan caperent ; et conservare potius exercitum quam periculo omnia exponere. Et ita redeundo, hostes continue nos in-festabant prosequendo cum septem millibus pe-ditibus, mille et centum equitibus gravis armatu* ra, mille et quingentis capelletis, decem et novem tormentis, ultra quindecim millibus villanis, qui circuibant nos undique per costeram montane*. Et