SCRITTURA II 139 La nostra Signoria, che se vedeva aproximar arente casa questa mala visina, per pararla un poco in la, quella fece far larzere de Lizafusina, verso Volpadego, circa mia do e tuto per fondi de pie 7 per aqua salsa >. Sanudo scrive d’ aver trovato « da la banda destra (andando verso Padova) il Moranzan et ivi è pallata dove se paga una certa limitatione » e finalmente Oriago « demum Uriago ». Ora la fossa, che portava un tal nome, non esiste più ; esiste invece un’ altra fossa di tal nome, ma posta sulla sinistra dalla parte del caseggiato (Ved. carte del 1546 e le carte moderne). Al Moranzan c’ era una piccola cappella campestre della pieve di Oriago. Tale cappella nel 1597 apparteneva ai Bonomo (Agno[.etti, Treviso e le sue pievi, voi II, p. 175. Come avvertimmo, poi, egli crede ad una insussistente espansione delle lagune e dall’amore perla loro conservazione è portato ad esagerare sull’ opera d’ interramento dei fiumi. Perciò egli vede interramenti lagunari là dove invece non vi fu che un impaludamento fluviale. 1 Ecco il decreto per il famoso argine : die XXIV octobris in dicto (cioè in Rogatis-Pre-gadi, c. 27). Consilium dominorum Leonardi Aimo Michaelis Venerio et Pauli Trivisano sapientum super hoc. Quod infrascriptae provisiones et consilium Sapientum Infra-scriptorum electorum pridie super facto paludum con-firmentur et executioni mandentur sicut inferius con-tinentur. Videlicet quod fiat unus bonus agger a Rippa ffu-minis Botenigi usque in locum vocatum Lama veniendo versus sanctum Marcum de Boccalama qui agger resi stat et retineat omnes aquas descendentes versus Ve-necias per fiumina buchas et paludes que aque addu-cunt et generant paludes et per alveum sive chavam ipsius aggeris omnes diete aque fluminum bucharum et paludum descendant et discurrant inferius ad dictum locum vocatum Lama. Qui agger fiat hoc modo scilicet quod caput ipsius aggeris firmetur super rippam Botenigi ultra domum custodium nostrorum sicut quantum et ubi videbitur melius Et dimisso flumine Botenigi aperto, donee fuerit factus totus agger predictus, procedatur ultra laborando dictum aggerem per rectum tramitem quantum fieri poterit dimittendo primo molendinadecha Minoto que sunt minus utilia et quasi nichil masinant extra presam dicti aggeris eo quod sunt in quadam puncta que nimium extenditur infra nostros canetos et paludes. nam ad conservandum ipsa molendina inter presam dicti aggeris Ipse agger nimis veniret in volta et nimis esset discoopertus infra nostros canetos et paludes providendo vel satisfaciendo tamen pro predicts illis de cha Minoto sicut fuerit Iustum Et inde procedatur ultra cuin dicto aggere ad seqnentem po-stam molendinorutn de cha Minoto et usque in Visi-gnonum dimittendo molendina predicta et illa etiam de Visignono et aggeres ipsorum inter presam ipsius aggeris fiendi ita quod ipsa remaneantur in suo statu. Qui agger conducatur de subtus ipsa molendina per tot passus quot videbuntur pro meliori operis antedicti et sic buche dictorum molendinorum et Visignoni adhuc dimittantur aperte ut dictum est de Botenigo. Et inde cum dicto aggere procedatur versus locum predictum de Lama dimittendo per similem tnodum molendina de cha Marcello et illa de cha Valerio intra presam aggeris cum suis laboruriis et in suo statu dimittendo sic omnes buchas et canalia apertas usque ad com-plementum aggeris finiendi in supradicto loco de Lama. Et fiat dictus agger ad hoc ut sit bonus et fortis ad defensionem dictarum aquarum de pedibus viginti latus in fundo et de supra pedibus XV in locis ubi videbitur magis expediens et in locis ubi non requiret talis fortitudo fiat solum de pedibus quindecim in fundo et de pedibus decem de supra et in altitudine fiat de pedibus quinqué ad minus a nigro supra. Quo aggere sic finito claudantur post modum bene cum lignamine et fortitudine opportuna flumen Botenigi Visignoni et omnes buche de subtus molendina et omnia canalia per rectum tramitem sicut extendetur dictus agger-Ita et taliter quod inde nullo modo aqua molendinorum nec dictorum fluminum et bucharum possit descendere per cursum solitum ultra dictum aggerem in nostras paludes et aquas salitas (salata). Sed capiat cursum et discurrat versus locum predictum de Lama per cavam factam et alveum sibi datum iuxta dictum aggerem per totum sicut extendetur usque in dictam Lamam. Et pro sciendo et videndo melius viam quam debet facere dictus agger et unde debebit cavari et longitudinem operis et expensas áccipiantur quum cito fieri potest usqúe decem homines tam de Clugia quam de Veneciis qui bene sciant de talibus quibus satisfiat sicut fuerit iustum qui tentent viam que debet cavari et ubi debet fieri dictus agger preparent et amedent (misurino, vi pongano le mete o termini o segnali) cum longis pertigis totani ipsam viam ponendo in cepita quorumlibet XXV aut XXX passuum unam ex dictis pert igis. 5 non sinc 8 non 21 sine (Arch. Sta. Ven., Savi Acque, n. 342, Capit. I, c. ir1 e 12). Lo Zendrini scrive : « Fu questa, per quanto si rileva da pubblici documenti la prima volta che la Repubblica pensò a dividere le acque dolci dalle salse ». Se egli non intende parlare che di questa divisione o separazione, può anche andare, sebbene non siasi mai pensato di eseguirla completamente ; ma se intendesse parlare solo di diversione delle acque della Brenta dalle nostre lagune, chè in realtà a ciò solo mirarono i nostri antichi, non sarebbe esatto. Lasciando stare la molto probabile diversione di