periodu trazio neki konstantni i sistematski stav podozrenja i progon-stva citavog drzavnog aparata protiv habzburskih Jugoslovena, ana-logno onome sto se dogadalo u Italiji, taj bi se zacudio videci relativno mali broj politickih hapsenja, procesa, smaknuca. U stvari nije centralina vlast, da je tako nazovemo, imala ni razloga, jer kroz citavo to vreme ni u Hrvatskoj, ni u slovenackim provincijama, ni u Dalmaciji nije bilo nikad ni nekog ozbiljnijeg ustanka ili zavere, kakve su na pr. bile milanske cinque giornate, ili karbonarski atentati i bune a jos vise tisucu osam stotina cetrdeset i devete kratki i nesretni oslobodilacki rat Karla Alberta protiv Austrije. Srpanjska pogibija 1845 u Zagrebu imala je, a i po odjeku u narodu zadrzala je, cisto lokalni karakter, a pohod Jelacicev u Ugarsku, izveo se, barem u pocetku, pod patronazom samoga Dvora, ciji se momentani Ínteres poklapao sa interesom Hrvata da se slomi neodmerena osionost Lajosa Kossuta i Madara, koji su podigli ustanak da se oslobode od habzburskoga jarma, a da u isto vreme sebi podjarme Hrvate, kako ce se osamnaest godina docnije u bici kod Visa opet poklopiti Ínteres Habzburga sa interesom Hrvata. Makar kako opca linija jugosloven-skog nacionalnog stremljenja onog doba isla u protivnom smeru sa zivotnim interesom podunavsike monarhije, treba priznati da su epizod-ne akcije obaju interesenata u tome periodu iSle dosta cesto uporedo. Kroz citav taj period Habzburska dinastija je, u isto vreme sa onim informnim drzavnim sistemom, koji se u toku vekova oko nje bio formirao, prozivljala najtezu krizu. Od 1848 ona je gubila stopu po stopu teren u Nemackome Carstvu, a bivala je sve vise potiskivana na teritoriji t. zv. naslednih zemalja i Ugarske sa Hrvatskom. Od onog konglomerata dinastiji nije uspelo u toku historije da ucini ni nacionalno, ni u ikakvom drugom pogledu homogeni neki organizam. U pogledu socijalne strukture jos je Leopold II pokusao da likvidira ostatke feudalnog sistema, kako je to u Francuskoj dva stoleca ranije likvidirao Ljudevit XI. Pokusaj je uspeo samo delimicno sa pogibijom Petra Zrinjskoga i Krsta Frankopana, pa Nadazdi-ja i Vesselenya. Ugarsika i Hrvatska su ostale i dalje sa drustvom feudalnog karaktera sve do 1848. U pogledu nacionalno-kulturnoga karaktera bio je pokusaj iluminirca Josefa II, koji je dao joS nepovoljnije rezultate, izazivajuci jos jaci otpor Ceha, Madara, Hrvata protiv germanizator-Skih tendencija. Te ocevidne, inace afisirane, tendencije omogucile su i proti vnicima socijalnih ref or ama madarskim i hrvatskim da dobiju izvesne simpatije i u onim redovima, gde ih inace nebi dobili. Fakt jeste da madarska gentry, kao i hrvatsko plemstvo, vode glavnu ree u otpornoj akciji Madara, odnosno Hrvatske protiv Beca, te za nacio-nalni preporod izmedu 1834 i 1848. Taj je slucaj u savremenoj revolu-cionamoj historiji evropskoj jedinstven.
  Kad se ta madarska gentry prekomerno osilila i pócela da svojim nacionalnim imperijalizmom vreda probudenu nacionalnu svest Hrvata, odbili su se ovi u jak otpor protiv Madara, koji su, kao gentryski eksponenti revolucionamih ideala Mazzini-a i Garibaldi-a na Dunavu pretstavljati ideju borbe za slobodu naroda protiv tiraniji Habzburga,
38