(Sv. Vid zupana Dragoslava kod Dobrinja; crkva glagoljaskog samostana sv. Lucije kod Baske na Krku, gdje je bio naden glagoljski natpis kralja Zvonimira, oko god. 1100; rusevine crkvice na pustom ostrvcu sv. Arhandelu kod rta Planke).
      VanjStinu ovih crkvica ozivljavali su nizovi lezena i slijepih lukova plitko naskocenih na zidnim povrsinama; a unutrasnjost njihovu resio je brojni i kiceni crkveni namjestaj, oltari i baldakini nad oltarima, pregrade sto su dijelile svetiste rezervirano kleru od prostora crkve namijenjenog poboznom puku, kropionice i propovjedaonice. Ravne i glatke povrsine ovog kamenog ili mramornog pokuc-stva kao i okvire vrata i prozora prekrivaju, poput saga, plitke i plosnate rezbarije. Motivi ovih rezbarija nijesu velicanje bozanstva i isticanje njegovih simbola i nije prikazivanje prizora iz biblije i evandelja. Te rezbarije ne znaju uopce za ljudski lik, nego su cisti ornamenat. U brojnim mada uvijek opetovanim kombi-nacijama susretamo u njima starokrscanske lozice i krizeve, stilizirane palmete i zvijezde, lukove i kuke, pokasto ptice i zvijeri poznate nam sa starokrscanskih skulptura, a ovdje razrijesene u paralelne crtice; pa nada sve pletere u raznim oblicima od prostog uzla i pletenice do citavih mreza isprepletenih trostrukim pruticima. U obilju crkvenog pokucstva i u obilju pleternog ukrasa koji se je cesto nasao i u maloj starohrvatskoj crkvici izbija naivna radost i zelja ondasnjih majstora za ukrasivanje.
      Sa krscanskom vjerom prodrla je u nase krajeve ova umjetnost iz susjedne Italije, gdje se je ona tokom Vili vijeka bila formirala evolucijom i pretvorbom kasnoantikne dekoracije. Hrvati su brzo prisvojili i sami izvadali ovu jednostavnu, ali efektnu dekoraciju koja je odgovarala njihovim ondasnjim umjetnickim spo-sobnostima kao i njihovoj prirodenoj sklonosti svojstvenoj svim primitivnim narodima ka neplasticnom i linearnom ukrasavanju povrsina. Ove skulpture javljaju se uzduz citave obale istocnog Jadrana; one prelaze granicu hrvatske drzave, Neretvu, i ne staju ni pred vratima romanskih gradova. Tokom vremena nasi su majstori unijeli u ovu dekoraciju takoder vlastite erte i varijante. Naj-originalnije su pieterne skulpture u Dalmaciji pri svom izmaku u drugoj polovici XI vijeka, kada se na njima mijesaju stari pieterni oblici sa novim motivima romanike, koja u provincijsku konservativnu sredinu Dalmacije prodire tekar malo po malo. U ovim se kasnim pleternim skulpturama ponovno vracaju mnogi dotada zabaceni klasicni motivi; vraca se i ljudski lik, sto ga nevjesto dlijeto majstora sprva pretvara u lineami crtez. Vanredno je zanimljiva u ovom pogledu mramorna ploca u splitskoj krstionici sa prikazbom hrvatskog kralja na prije-stolju, do kojega stoji dvorski dostojanstvenik i pred kojim kleci vjerni podanik. Ova je ploca bila dio crkvenog namjestaja, sto ga je splitskoj katedrali u
37