UMJETNO ST NA ISTOCNOM JADRANU
Pocetkom VII vijeka nepregledne mase Slavena poljodjelaca i ratnika, koji su se bili otisnuli od svoje mocvarne pradomovine u danasnjoj Rusiji i po tome su bili zahvaceni i gonjeni osvajalackim i pljackaskim vrtlogom no-madskih avarskih plemena, sto su iz ravnica sredisnje Azije bas u to doba bili nahrupili u Evropu, razlise se kao bujica po Balkanu i doprijese, u gustim masama, do istocnih brijegova Jadranskog mora. Pod njihovim udarcima, oko god. 615, pade i bi sravnjena sa zemljom Salona, glavni grad rimske Dalmacije. Stari zitelji, ukoliko ne padose pod mac provalnika, razbijezase se ili se stopise sa dosljacima. Malo godina po rasapu Salone jedno ratnicko pleme zvano Hrvati spusti se sa Karpata, svlada Avare, oslobodi iz njihova jarma doseljene slavenske mase, na-metne im se za gospodara te im dade svoje ime. Istocno od Hrvata doseljeni se Slaveni okupise oko plemena Srba u Raskoj, koji odatle stadose rano nadirati prema obali juznog Jadrana.
      Doseobom Hrvata i Srba prestade u rimskoj Dalmaciji za dva vijeka krscanski zivot i zauvijek u njoj zanijemi latinski jezik. Samo se rijetki ostaci starog rimskog zi vi j a zatvorise u zidine nekoliko gr adica obale i otoka. Tako poce i za ovaj kraj srednji vijek. Od tada pa kroz vjekove nas seljak ostade cvrsto uz grudu zemlje, koju je sebi osvojio.
       Dva stoljeca zivjeli su Hrvati u tami i tisini neznabostva. Ali osvitom IX vijeka furlanski margrofi, izvadaci ekspanzivne politike cara Karla Velikog, privedose Hrvate, iza nedugog sukoba, krscanskoj vjeri i prvim cvrscim po-litickim organizacijama. Krscanstvo uvede Hrvate u kolo historijskih i pro-svjetljenih naroda Evrope. Od god. 800 redaju se poznata imena narodnih knezova u dalmatinskoj Hrvatskoj uzduz Jadrana i u panonskoj Hrvatskoj izmedu Save i Drave; od te se godine nizu crkve i zaduzbine sto ih hrvatski odlicnici dizu na tlu danasnje Dalmacije.
      Od prvog pocetka svog kulturnog zivota Hrvati prionuse uz civilizaciju Zapada. Dvorovi vladara bise im uredeni po uzoru franackom, a crkva im kroz sve vjekove ostade cvrsto uz Rim. Veze sa Zapadom pojacase i zivi ostaci antiknog svijeta na istocnom Jadranu: pucanstvo gradova Krka, Osora i Raba pa Zadra,
33