ugledni rodovi, kao i oni slojevi stanovnistva, koji uisu pripadali rodovsko-plemenskoj organizaciji, koji dakle nisu bili »plemeniti«, nisu imali gotovo nikakovih prava i gotovo nikakove zastite. Na ovom zapostavljenom polozaju najsirih narodnih slojeva zasniva se njihovo nezadovoljstvo i njihova teznja za otporom, sto ce sluziti kao glavna podloga razvitku nacionalizma puka, cim se Hrvati sukobe sa stranim kulturnim utjecajima i teznjama stranih skupina za politickom, ekonomskom i kultumom dominacijom nad Hrvatima.
   Na podrucju gdje je dominirala rodovsko-ple-menska drustvena organizacija ovaj je nacionali-zam puka dosao do izrazaja u borbi protiv domacih kraljeva i u borbi protiv iatinskog svecenstva. Ot-por protiv Iatinskog svecenstva ocituje se u borbi za narodni jezik i domace svecenstvo u crkvi i u borbi protiv uvadanja feudalnih odnosa.
   Nema sumnje, da je borba za glagolicu s jedne strane znacila borbu za vlast i prosirenje ninske biskupije, kao i teznju za politickim i kulturnim utjecajem Bizanta, ali je s druge strane borba za glagolicu znacila i borbu za jedan crkveni sistem, koji je bio mnogo blizi potrebama i shvacanjima puka. Borba za glagolicu znaci istovremeno borbu protiv oduzimanja imanja i ustanovljivanja feudalnih odnosa na crkvenim imanjima, borbu za svecenstvo, koje se po svom govoru, po svom nacinu zivota i po svom izgledu ne bi mnogo razlikovalo od obicnog puka, i razumije se da su borei za glagolicu znali da iskoriste u tom cilju opee nezadovoljstvo puka protiv postojeceg drustvenog po-retka. Iz tih razloga je puk ustrajao u toj borbi i
46