39
dijeljene joj od kraljevine Italije priskoci u nuzdi sa svojim brodovljem u pomoc istarskim i nekim drugim sjeveroitalskim gradovima „protiv Slovena“.
    Arapski nalet. Oko toga vremena utvrdili su Arapi (Saraceni = istocnjaci) raoc svoju po vecem dijelu Sicilije i u nekim tockama juzne Italije, narocito u Tarentu, u okolici kojega su (krajem 840.) ametom potukli bizantinsko-mletacko brodovlje. Poslije toga udu na proljece 841. u Jadransko more s 36 lada pod vodstvom sabiba (= glavara) Kalfuna, zapale na drugi dan Uskrsa Osor (na otoku), onda papinu Ankonu, a na povratku poharaju i juznodalmatinska mjesta Budvu, Rosu i Kotor. Sada se po drugi put podize protiv njih duzd Petar Trandenik, ali ga Arapi 842. do nogu pobiju kod otocica Suska (na zapadnoj strani Losinja). U isto vrijeme zauze jedna druga arapska ceta juznoitalski grad Barí za dulji niz godina, a onda navale Arapi jos i na sam Rim, gdje oplijenise samu crkvu sv. Petra (846).
    Trpimir (845—864). Medutim umre knez Mislav, a naslijedi ga Trpimir (otprilike izmedu 845. i 864.), praotac one dinastije, koja je uz neke izuzetke vladala u Hrvatskoj sve do pred kraj XI. vijeka. Trpimir priznavao je doduse vrhovnu vlast franackoga cara Lotara (840—855) kao kralja Italije, ali nam se unatoc tomu javlja u punom vladalackom sjaju po uzoru franackoga dvora. Sebe naziva „pomocu bozjom knez Hrvata“ (dux Chroatorum iuvatus muñere divino), a toje prvi spomen hrvatskoga imena u h i-storijskim spomenicima, kao sto je i sacuvana nam nje-gova isprava od 4. marta 852. najstariji poznati nam hrvatski diplo-matski spomenik. U Klisu imao je dvorac, gdje su ga okruzivali zupani, komornici i dvorski svecenici, a tako i u Biacima (kraj Tro-gira). Obdario je spljetsku crkvu, kojom je tada upravljao njegov kum nadbiskup Petar, crkvom sv. Jurja u Putalju (dañas Kastel Su-curac), zemljisnim posjedom oko nje i kmetovima te desetinom od kliskoga knezevskoga posjeda. Ispod Klisa sagradio je samostan (sv. Petar), u kojem je smjestio red benediktinski.
    Za njegova vladanja napali su Bugari svoje zapadne susjede S r b e. Oblast njihova sirila se tada u onom planinskom kraju, kojím protjecu Piva, Tara, gornja Drina, Lim, Ibar i gornja zapadna Morava. Ovdje je vladala dinastija, kojoj bjese oko 780. praotac Viseslav, a izmedu 835. i 860. bjese knezom srpskim Vlastimir. Na nj udari Omurtagov sin i nasljednik kan Presjam (ili Malamir) s teznjom,