92
posvecena nova stolna crkva, kojoj tom prilikom potvrdi sve sta-rije privilegije. Od Hrvata pridruzili su mu se Babonici, a zacijelo i jos neki drugi plemici, s kojima se krajem augusta ukrca u Spljetu u mletacke lade i preveze do palestinske obale. Krizarska vojna kralja Andrije samo je neznatna epizoda u tom orijaSkom krScansko-muslimanskom hrvanju, a svrsi se bez zamasnijih uspjeha ; u Evropu vrati se Andrija kopnenim putom preko Carigrada noseci sa sobom vise dragocjenih relikvija, Sto ih je nabavio za svoga boravka u Svetoj Zemlji.1
    „Zlatna buia“. Po povratku svom nade Andrija drzavu u tako zalosnom stanju, a narocito zbog pohlepe velikasà, da je sam pisao papi Honoriju III., kako ce trebati „bar petnaest godina“, da se sve popravi. Prije svega dade okruniti starijega sina B e 1 u „mladim kraljem" ugarskim (rex Hungariae iunior) i ucini ga podjedno her-cegom hrvatskim. Potom poce oduzimati nekim plemicima ona drzavna dobra, kojih se domogoSe u posljednje vrijeme na nedo-pusten nacin, ali kad kralj uze kvariti novac, rasipavati drzavno blago i Zidovima zalagati razne drzavne prihode, dize se protiv njega i njegovih velikaSkih savjetnika brojno nize plemstvo, narocito njegovi vojni sluzbenici (servientes), pace i sam mu rodeni sin Bela. Posredovanjem zagrebackoga biskupa Stjepana izmire se doduse otac i sin, no ogorceni ugarski i slavonski kraljevi sluzbenici prisile Andriju, da je izdao 1222. ,,Z 1 a t n u bui u“.2 „Zlatna buia" zapravo je pokuSaj, da se u jednu ruku skrsenjem premoci velikaSa i ukinucem financijalnih nereda podigne moc kraljevska, a u drugu zajamce nizemu plemstvu prava i sloboda. Po formi svojoj bjese ona u pocetku samo privilegij, a tek d o c n i j e postade najznatnijim drzavnim z a k o n o m i osnovkom u s t a v a, pa zato joS i danas prisize na nju ugarsko - hrvatski kralj kod krunisanja. „Zlatna buia" sastoji se od trideset i jednoga clanka; u uvodu istice se „preobrazba kraljevstva" (reformatio regni), kojom kralj hoce da obnovi slobodu plemicà, a onda se redom nizu pojedine ustanove. Kralj — odnosno kao zamjenik njegov palatin — duzan je da svake godine na dan sv. Stjepana kralja (20. augusta) sazove u Stoini Bio-grad (Alba, Székesfehérvár) svecani sudski dan (solenniare), na
     1 Tako zvano „Crno Dijete“, sto ga izlaze jos i danas crkva zagrebacka na dan Neduzne djece (28. dee.), dar je Andrijin s te vojne.
     s Ime potjece otuda, Sto je na ispravu bio objesen kraljevski peéat u zlatnoj okrugloj kutiji.