FRANCESCO PAIX 270 con frequenti parentesi, per cui qualche volta ci appare complicato e sopraccaricato1. Quanto alla frase, nella ricerca di effetti artistici, essa è pedante, pleonastica2, ornata di comparazioni 3, figure rettoriche e similitudini 4. Per rinvigorire il suo scritto e non meno per fare il pedante, l’Umanista adopera digressioni, intercala nell’esposizione proverbi, massime, vi mescola un po’ di spirito s. Per rendere il racconto quanto mai interessante, fa uso anche della forma interrogativa6 o si rivolge direttamente al lettore7. Il passaggio da una questione ad un’altra si ottiene facilmente 8. 1 Ibid., XI, 145. v.: Aliquibus ex suis militibus equos donabat, aliis arma, aliis vestes, nonnullis pecunias, aliis vero alia, ut eorum animos ardentius veheinentiusque ad bellum excitaret hortabaturque illos, ut forti praesentique animo essent et magnitudine praemiorum ac spo-liorum moverentur, nec labore itineruin deterrerentur nec grava^entur gestare fascem et solis ardores ac glaciales frigus constanti animo tolle-rarent et ut vallo fossaque castra communirent, prò portis excubarent, acriter ancipites inferent pugnas vel vera laude pensarent, mortem ignominia potiorem existimarent. 2 Ibid., V, 63 v. : « Cuius sermo et lingua latissima in varias di-versasque sectas diffusa et sparsa est ». Soprattutto i libri X—XIII ■della Storia di Scanderbeg abbondano di pleonasmi. 3 Particolarmente dal dominio zoologico (ibid., IV, 41 v., VI, 65 v., 68 v.) e da quello della marina (ibid., VI, 72, Vili, 99 v., 100 v.). * Ibid., V, 52 v.: velut caligine sagittarum ; Ibid., V, 54 v. : grandine veluti telorum obrutos (cf. ibid., 55, VI, 68; cf. Livio, XXI, 55.6: obruti sunt homines insuper velut imber iaculoruin; Ibid., XXXVIII, 26.7.: velut nubes levium telorum obruit). Ibid., 11,22 v.: totus irarum speique pieni (cf. V, 56; cf. Livio, II, 45.14). Ibid., 112: Evadendum igitur est in arcem ingentis alicuius et supremi consilii (cf. pure IX, 119). s Ibid., VII, 94 v. Alfonso V « de milite. . . id facetissime responsum [se. misit] : Italos non cum viris tantum et muris, sed cum foeminis melius pugnare nosse. Caveant itaque Epirotae, ne quos ad gerenda eminus bella invitarent, cominus domesticos sibi bellatores sentirent ». 8 Ibid., IX, 113 v. e passim. 7 Ibid., IV, 45 v., VI, 72 v. 8 Ibid., Vili, 104 e passim.