skim i skandinavskim zemljama), da stvore tu na-cijonalizovane crkvene organizacije, da u te organi-zacije unesu jedan rijedak spiritualizam, koji zadiv-ljuje u skandinavskoj literaturi, da formiraju reli-gioznu etiku naroda, koja je mnogo doprinijela iz-gradnji nauke, tehnike, komercijalnog duha podu-zetnistva, da afirmiraju ratnicki duh, disciplinu i hijerarhiju drustvenu, da razviju individualisticko osjecanje i osjecanje odgovomosti pojedinca za vla-stiti zivot i rad, da stvore uvjerenje o neposrednom licnom kontaktu covjeka sa Bogom i o potrebi tra-zenja tog kontakta i da zatim posredno uticu na unutrasnju reformu katolicizma, kome je odvajanje Germana i Anglosaksonaca od katolicke crkve bila jedna osjetljiva lekcija. U tim vjerskim reformama je kliea buduceg individualistickog i kapitalistickog .sistema. One su doprinijele u protestantskim naro-dima da u oblasti racijonalne djelatnosti stvore to-liko mnogo: u nauci, zanatstvu, trgovini, industriji, ratnistvu, organizaciji drzave. Lutherova pjesma »Der feste Burg unser Gott« je bila ratnicka pjesma Nijemaca i tada i jos u svjetskom ratu 1914-18.
    Vlacic je u svojoj 20 godini dosao u Njemacku, deset godina poslije ugusenja seljackih buna. On je iz mirnoga zatisja labinskih brezuljaka, gdje se vr-tovi maslina, smokava i loze redaju pored sumara-ka i gologa kamena, iz zivotne vedrine na suncu i moru tihih draga, punih topline i oskudice, upao u jedan svijet potpuno drukciji, tud i nerazumljiv, u kome je i poslije trideset pet godina zivota i uzasne aktivnosti ostao ipak samo tudinac barbarus, dalmata, Illyricus. Dosao je u zemlju, gdje je nova konfe-sija bila jos u formiranju i trebalo ju je do kraja iz-graditi, odbraniti i ucvrstiti. Socijalne probleme je Luther bio veé likvidirao i uzasi poslije seljackih buna ostali su dugo, sve do dañas, krvava opomena. Ali i inace za Vlacica tudinca mogao je da ostane otvoren samo teoloski i crkvenopoliticki teren ak-
37