DI PIER PAOLO VERGERIO	417
   nam et illud prescitum est, cuique tunc moriendum, cum aderunt cause moriendi. quas quoniam ignoramus, viteque consulere tene-mur, nec ultro morti sino causa nos offerre, consultum ducimus omnia vitare que mortalia censeamus, ut aconita, ut serpentes, ut 5 omnia venenosa, domum quoque male olentem vel in paludibus sitam aliave causa pestilentem. cur non eque civitatem, pagum vel oppidum, facta pestifera, sapienter desernmus, nichil est cause quod videam. quod cnim inquis : « divine statuicioni contraire stul-« tissimum », id fuit antea sublatum, cum ostendimus moram in 10 certo loco vel ex eo digressum non laudari posse nec reprehtndi nisi ex animo facientis. at si de animo querimus, non dicitur tamen is divinis statutis contraire, qui causa tuende vite et eo animo pro-ficiscitur e loco, sed parere pocius, dum sue vite cavet et consulit. « sed enim, maneas, abeas, disposicio fixa non tollitur». quenam 15 vero W est fixa illa disposicio? cuius enim rei nullam videis causam necessariam, eam rem necessariam futuram dices, non opinor. quid autem est quod minus necessarium aut minus certam causam habere videatur quam hora <b) vel modus moriendi ? ut et proverbio sit usurpatum, cum sit nil certius morte, nichil tamen modo vel tem-20 pore mortis incertius. quod si adhuc maneas in sententia, prout ex verbis tuis conicio, sic urgebis : prescitum dices modum et tem-pus moriendi, nec secus esse posse quam prescitum fuerit. itaque necessario sic futurum hoc quoque esse, quod fixutn dicas, ita ut tolli aut immutari non possit. hec vero pervetusta(c) ratio est, quam 2j putabamus omittere, quod esset notissima, sed, ne quid intactum abeat, attigimus. et ut eius vim omnem efferamus, sit, exempli causa, Iohannes, quem Deus prescivit intra semestre morbo pestilenti <d) moriturum. hic, sicuti prescitum est, ita necessario mo-rietur. quid ergo sibi aut industria proderit aut fuga, quando nec 30 per hanc se morti subducere possit nec per illam obsistere? hec autem cogitatio quotiens in animo versatur, dici quidem nequit quanto terrore quatiamur, ac si per eam(e) eliciatur omnes humanos actus subici necessitati; que tamen, si perspicisnulla est. nam piane confiteor, si Deus ita prescivit, non aliter futurum esse, sed
        (a) Ai1 quoniam vero (b) Ai mora (c) AI vetusta (d) Al pestilenza (e) AI ac per eam (f) AI que tamen perspicis
morirà quando esisteranno le cause del suo morire ; e quindi noi, che le ignoriamo, dobbiamo tutelare la nostra vita, evitando tutte le cose mortifere, quali sono appunto i luoghi intetti dalla peste.
  Del resto, fu già dimostrato che l’abitare o meno in un dato luogo non è da lodare nè da biasimare simplici-ler, ma secondo la mente dell’agente, il quale nel dato caso obbedisce al divino decreto.
  Ribatte poi l’ob-biezione che comunque il divino decreto rimane immutabile,
quasi l’ora della morte non fosse, come dice il proverbio, la cosa più incerta del mondo ;
dimostrando, per via d’un esempio,
che la morte avviene bensì come
Pier Paolo Verger io.
27