DI PIER PAOLO VERGE RIO cimiteria in quibus fideles Christi publice subterrabanturW. item ad eandem regionem fuerat amphitheatrum Tiri Vespasiani, in cuius dedicatione quingentas feras populo obiecit <*). post hanc est porta Latina, qua in Latinos populos ibatur (b>. inde porta MetroniW, 5 que nunc clausa est, ubi rivus influii civitatem, quem ego Appiam aquam reor, cum ad Appiam viam perveniate, alia est porta Asinaria Lateranensis iuxta Sanctum Iohannem. postea vero est porta Lavicana(e>5 que maior dicitur et(f> respicit viam Pompeianam sive Prenestinam. inde erat ductus aquarum in urbe(m), altis muris io extructus, longissimo tractu, et supra portam, que tota ex tiburtino lapide constai, inscriptum est quis auctor fuerit tanti commodi, quo-toque milliario aqua in urbem deducta sit(a>. erat preterea alius aquarum ductus, qui et ipse montana urbis et partes a Tiberi re-motas irrigabat. sed uterque et intra urbem et foris in pluribus 15 partibus corruit. post hanc est porta Taurina, ita dieta quod intus et foris sit tauri caput insculptum W, seu, quod verius arbitror, Tiburtina, quia® per eam Tibur ibatur^. hec dicitur SanctiLau-rentii porta, inde porta Numentana, que nunc corrupto voca-bulo dicitur de la dona, per quam itur ad Sanctam Agnetem. 20 inde porta Salaria, qua itur versus Sabinam, et duas habet vias: Salariam scilicet veterem, que ducit ad pontem Milvium, et novam, que respicit pontem Salarium. inde porta Pinciana; item porta Flaminia, iuxta quam est^ ecclesia Sancte Marie de populo nuncupata, et per eam quoque itur ad Milvium pontem. ultima 25 est porta Colina, ubi per pontem Traiani coniuncta est Rome civi-tas Leonina iuxta monumentum divi Hadriani. item sunt tres (a) E subterrabant (b) Coid. eatur (c) Codd. Muroni (d) R proveniat (e) G Levicana (f ) G E e a (g) E quare (h) Codd. eatur (i) G om. est alludere al cimitero di Callisto. Di ca- vamente da Vespasiano, Tito, ed Ono- tacombe a porta Capena ovvero Ostien- rio ; esso passava sopra porta Prene- sis(S. Paolo) non si ha notizia; nè pare stina. L’altro acquedotto, a cui il V. verisimile che il V. avesse notizia dei accenna, è forse quello delle aquae cimiteri di Lucina e di Commodilla. Marcia, Tepula, Iulia, che s ap- (1) Questa notizia è tolta da s. Hier. poggiava sull’arco di porta Tiburtina. Chron. ad ann. 80. (3) Porta Tiburtina (S. Lorenzo) (2) Allude all’acquedotto dell’aqua reca difatti un fregio di «bucrani», Claudia (proveniente da Subiaco) e onde fu comunemente chiamata porta dell’Anio novus, restaurato successi- Taurina durante il medio evo. Nella stessa regione stava l’anfiteatro di Tito. La porta Latina s’apriva verso i popoli Latini. La Metroniaè chiusa : di li entra l’acqua Appia. L’Asinaria è Cssso S. Giovanni terano. La Labicana dà sulla via Pre-ncstina ; ed ivi sono ruderi di acquedotti. La Tiburtina o Taurina guarda verso Tivoli; la Nomentana verso S. Agnese ; la Salaria verso la Sabina. Poi la Pinciana; la Flaminia, che mette al ponte Mil-Vio; e, ultima, la Collina, presso la città Leonina e la Mole Adriana.