50 6 GIUNTE P. 426, nota. L’ «autore moderno», a cui l’ignoto corrispondente accenna, è probabilmente Coluccio, il quale, nel 1385 (?) e nel 1395, ripete la frase: « unus sum, « et utinam bene unus ! » (Epistolario cit., voi. II, p. 162; III, p. 78). Perciò, inclineremmo ora a correggere 1’ « ut » del nostro codice C in « utinam ». P. 45), nota. Il prof. F. Semi ha testé pubblicato un suo studio intitolato II Duomo di Capodistria (Parenzo, 1934), in cui si legge senz’altro (p. 13) la notizia che, nell’occasione della restituzione (1422), da parte dei Genovesi, delle reliquie di san Nazario e di sant’Alessandro, asportate da Capodistria nel 1380, «Pier-« paolo Vergerio il seniore, umanista « celebratissimo, lasciava ricordo del « lieto avvenimento in due inni in la-« tino, dettati in quei giorni, a gloria «di san Nazario». I componimenti poetici, accennati dal prof. Semi, sono in realtà quattro : a) Ad Vesperas: Plausibus laetis canat omnis aetas; b) Ad Nocturnum: Insi-gnis noster pontifex, | Aspira donum gratiae; c) Ad Laudes: Nazari, presul inclite, | Prae-fulgens in miraculis; d) Inclite, qui nostras voluisti lin-quere térras (versi esametri); ma, a parer nostro, l’attribuzione al V. (che trovavasi nel 1422 già da quattro anni presso re Sigismondo in Boemia) non è che un vaneggiamento di due raccoglitori capodistriani, l’uno dei quali, allegando l’autorità di certe « memorie « inedite » dell’ altro, stampò, sotto il nome fittizio di «Gedeone Pusterla», il testo degli inni nell’opuscolo San Na-lario, protovescovo di Capo d’Istria. Memorie storiche coti note e cronologie, Capodistria, 1888. Da questa fonte poi F. Babudri, valendosi ancora d’una « carta antica fattami vedere», ristampò i quattro inni, nello scrittarello intitolato San Nazario protovescovo di Capodistria, ivi, 1901. Tale l’origine di codesta leggenda; ma, prima di consegnarla di nuovo al meritato oblio, giova precisare che non vi può essere questione se il V. non abbia forse dettato gli inni in un tempo molto anteriore, giacché, a togliere ogni dubbio che potesse ancora sorgere in noi, s’affaccia subito il verso « per novem lustra spo-« lium fuisti », che, a rigor di termini, ci porterebbe all’anno 1425. P. 48}, doc. Vili, nota 1. Della diffusione conseguita dal De Viris illustribus del Facio ci porge testimonianza indiretta anche la seguente Vita del V., scritta da Pietro Ransano (1428-92). Ne riproduciamo il testo dall’opera di F. A. Termini, Pietro Ransano, umanista palermitano del sec. xv, Palermo, 1915, p. 172: Petrus Paulus Vergerius. Petrus Paulus Vergerius Iustinopolitanus eorum quos nominavi tempore studio eloquentiae delectari coepit. Dederat primum operam philosophiae ac geometriae et ceteris mathematicis artibus iurique civili. Verum commotus exercitiis illis honestis-simis, quibus ob Chrysolorae disciplinam Fiorentini iam delectari incredibiliter coeperant, la-tinas quoque ac graecas literas attigit. in quibus diutius versatus pervenit ad tantam claritudinem, ut unus inter illustres sui saeculi oratores habe-retur. Accepi ego eum a Sigismundo imperatore fuisse ob doctrinae opinionem accitum in Ger-maniam et aetate confectum in Hungaria diem obiisse. Paucis tamen antequam e vita disces-serit annis perhibent eum fuisse mente captum, ita ut non nunquam resipisceret. Scripsit de in-genuis moribus librum unum. Rogatus a Sigismundo transtulit e graeco in latinum Ar-rianum, qui res gestasfAlexandri Macedonum regis scripsit. In ea tamen traductione de industria nullam elegantiae curam adhibuit, ne Si-gismundus, qui parum latine loqui sciret, inter-pretis opere eguisset. Everterat Carolus Malatesta Mantuae Virgilii statuam, propterea quod putavit non decere ut gentilis hominis simulacrum in Christiana civitate a populo spectanda exhibere-tur. Sed in Carolum Vergerius invectus id cum eo et cum Mantuana nobilitate egit ut statua in foro, ubi antea collocata a rectoribus fuerat, resti-tueretur.