DI PIER PAOLO VERGERIO 403 niatemW, quo ea causa tu abieras, vocare, licet incassum, labo-rasti! ('>. tu igitur, vir prudens, tu integer et constans, qua ratione nescio, propositum abiecisti tarn fixum et tociens iactatum tum in communi sermone cum omnibus, tum in disputacione cum viro gra-S vissimo Colutio, turn quod eciam tua, quam nunc diximus, secessione comprobaras W. at, ne consignatis tabellis tecum me agere feras impatiencius, hec missa facio. ad id venio, quod in omnibus disputacionibus solet esse maximum et videri: id est, in utranque partem disserere, collatisque rationibus illud eligere quod verosi-10 milius videatur. ita fiet ut e duabus sentenciis, quarum altera fugam pestilentie suadet, altera dehortatur, utra sit vero proximior agno-scarnus, idque prope tangamus atque, quod in proverbio est, pal-pemus manu, ut autem a tuis sumamus initium, que te ducunt ut fugam improbes, hec fere sunt: providentiam divinam falli non 15 posse; apud illam ante secula prescitum quo tempore, quo eciam loco, quo ordine et numero sit cuique moriendum. hue igitur fugias an illuc, hac tendas an iliac, disposicio fixa non tollitur, non fallitur, non mutatur. maneas, abeas, non ideo alioquin fiet quam futurum est, quod ipsum quemadmodum aliquando fieret 20 penes Deum constitit ab initio, stultum est ergo W mortem vitare quam vitare non possis; divine vero statuicioni contraire stultis-simum. hec et alia pleraque in eandem sentenciam tu more tuo, eleganti ilio quidem et proprio, nos nostro deprom(p)simus et, ut res tulit, summatim et carptim. nunc intueamur quam hec firma 25 sint, quam efficacia, precepta retorum nosti, inter que et illud tradunt: ex modis viciorum argumentations unum esse, si sit communis, ut niellilo magis ei qui hanc attulerit quam adversario liceat utiW. eiusmodi, si consideres, hanc videbis esse, qua et is cui (a) M Miniacum (b) tl cum probandas (c) M stultum ergo (1) Cf. le parole rivolte al Chelli da « non fixe sed conditionaliter ordinare, Coluccio (loc. cit., vol. II, p. 92) : « si « quasi Deus sic enuntiet : si ntanebit « ergo statutum est quantum hic vivere « Antonius in patria hoc tempore pestici debeamus, crede michi, nec vitam adi- « fero morietur ; sin autem in oppidum «mit in loco pestilentie degere, nec a «se Sancti Miniatis Fiorentini reduxe-« morte defendit, quod maxime ere- « rit, non morietur. non esset hoc ¡am' « ditis, pestis tempore ad loca salubria « futura disponere, sed potius sub in-« commigrare; nisi forte Deum, quod « certitudine contingentie relaxare ». « ridiculum est dicere, credatis futura (2) [Cic.] Ad Herren. I, VII, 11. seguirlo nella sua fuga a San Miniato. Antonio dunque, uomo costante, ha ora mutato quel suo fisso parere tanto decantato e tradotto poi in atto. Ma, lasciando questo, vengano alla disamina della questione, affinchè riesca chiaro quale delle due sentenze opposte sia più vicina alla verità. Le ragioni per cui Antonio biasima la fuga s o n queste: la prescienza divina è infallibile; e l’ora della morte è per ciascuno stabilita ab aelerno. fi stolta cosa quindi fuggir la morte ; più stolta ancora, l’opporsi all’ordinamento divino. Badi però Antonio che questo ragionamento non è conclusivo, giacché nello stesso modo l’avversario può provare che la fuga non è biasimevole :