250 EPISTOLARIO che convien che ognuno abbia per l’indole di Ubertino, dargli qualche avvertimento, ora come quando gli è presente ; ma ciò non fa bisogno. Qual ammaestramento potrebbe egli dargli, qual esempio proporre, all’infuori di quel che Ubertino fà ed è? Dalla natura fu dotato in si fatto modo da far grande opinione di sé, e con l’opera poi ha superato i voti di tutti : non è dunque soverchio l’esortarlo e l’additargli esempi da seguire? A quest’età si loda per lo più una buona disposizione o ammirasi una certa attitudine allo studio ; ma egli, all’incontro, pur essendo ancor fanciullo, è andato innanzi alle speranze ed agli anni, e con tanta tenacia s’è dato alle due discipline, per cui l’uomo acquista fama e virtù, che le si direbbero in lui innate. nato ab omnibus equum est deberi, ut, quemadmodum presens quan-doque soleo, ita nunc absens te commoneam quod cum ipse libenter facio, video tamen esse tibi non necessarium W. quid enim aliud (b) possum monere te ut facias quam quod semper facis ? aut quid dignius commendare coram te possum, quod imitari debeas, aut 5 ullum (c) virtutis exemplum statuere quam te ipsum ? cum enim ita ab ipsa natura et (d> animi et corporis dotibus constitutus videare ut omnia magna sperare de te liceat, (et) ita omnia tuo studio de te prestes M ut non modo spem sed et vota omnium exuperes, quid est quod cohortatione magis propelli possis aut ceterorum 10 imitatione magis accendi? nam in ceteris id quoquam paulo natura benignior, ingenium etiam admiratione haberi. quarum rerum utraque ad nutriendam(h) duntaxat provectioris etatis expectationem pertinere videtur. tu vero in tam tenera etate, que vix consilii capax vide- 15 retur, et spem omnium(i) expectatam prevenisti et etatem virtute superasti, cum enim sint ex artibus W duoprecipue que ad exornandam virtutem et parandam gloriam maxime sunt affines, armorum videlicet ac litterarum disciplina, tu utranque(m) ita tenaciter complexus es ut non iam edoctus a quoquam sed prope 20 innatus eis congenitusque<") videare. nam neque studii est a te quieta) Mur. conveniam (b) A’ quid allud enim (c) BRC otn. aut ullum (d ) R Bp cum enim ab ipsa natura, ita et C cum enim ita ab ipsa natura constitutus video et animi et corporis dotibus constitutus videare (e) Mur. liceat, ita - praestas, ut exsuperes. Quid (f) Mur. om. id (g) Mur. quid fecit in (h) B nutriendum (i) BC Mur. spem hominum (k) C ex actibus (1) R due Mur. duae (m) BRBp utrumque (n) Codd. Mur. cognitusque concludere che essa fosse dettata prima della fine del 1401 ed anzi assegnarla all’ottobre o novembre di quell’anno. Rispetto alle ulteriori vicende di Ubertino da Carrara, il Gatari racconta che fu mandato a Firenze nella primavera del 1405 insieme con altri « figliuolli leghimi e naturalli cun altri « de la stirpe da Carrara », allorquando Francesco Novello si vedeva « astren-« giere sua passi e pasare suoi saragli « a suoi nemixi » ; che indi a poco s’infermò « di grave passione », - altri dicono, fu avvelenato da un certo Scan-ferlon - e che morì a dì 7 di ottobre oppur di dicembre del 1407. Il suo corpo fu sepolto in S. Reparata di Firenze (cf. Gatari, p. 582 e nota). (1) Cf. Cic. Epist. ad fam. IX, xiv, 6 : «Quare quid est quod ego te horter... «hortatio non est necessaria». La stessa frase e l’intera proposizione seguente ricorrono nel De ingenuis tno-ribus (ed. Gnesotto, p. 5).