412
EPISTOLARIO
iate, si troverebbe solo in apparenza libero, ma in realtà sarebbe condannato ad una perpetua schiavitù.
Perciò i dottori della Chiesa ripudiano cosi la serie di cause come la costellazione.
Ed invero, per quel che riguarda quest’ultima, come potrebbe la volontà umana, facoltà dell’anima incorporea e dotata di ragione, soggiacere ai moti de’ corpi celesti ?
Onde opportunamente gli astronomi han detto che il sapiente domina le stelle.
In quanto poi alla serie, non basta ormai l’auto* rità de’ dottori succitati ?
Nè chiami qui Antonio in suo soccorso, Boezio,
chè il suo giudizio, pur essendo di minor conto, è, in verità, consono con quello de’ Padri.
Afferma bensì Boezio che il fato è la detta serie, ma ne sottrae, fra l’altro, l’arbitrio umano,
dederit, verum obvolverit in abdito latentem pedicam, ut non iam liberi, quo vellent, eo progrederentur, sed, velint nolint, tanquam iumenta fune ducimus, ita fati necessitate ferantur in callem uni-cuique constitutum ; quod nil esset aliud quam sub specie libertatis dampnasse genus humanum W perpetua servitute. seriem ergo 5 omnem causarum et eque constellationem omnem, qua necessitetur hominum voluntas, illi sacri preceptores abhorrent, ne in hec® inci-damus tam absurda et tam flagitiosa tamque fugienda piis mentibus. nam, quod ad constellationem attinet, humana voluntas, cum sit in anima rationabili constituta eademque anima incorporea et immate- 10 riali, vi celorum agi qui potest? tantum enim corpora, vel que corporibus distenta(c) sunt, vel, ut philosophorum verbis utamur, ea tantum que ducuntur e potentia materiei, celestium spherarum per-petiuntur motionem et influxum; cuius rei non ignari scrutatores astrorum reliquerunt nobis illud elogium: « sapientem dominari 15 « syderibus »<’). magnificum quidem illud, et hominum vitande su-perstitioni remedium validum atque efficax. iam de illa rerum serie loqui quid interest? non sufficit doctissimorum illorum auctoritas, quos memoravi, fatum esse negantium? «at Severinus eque vim « doctis et sanctis non negat ». quid inde? sat existimo fore cuique 20 quod illi negant, nec tantum negant, imo dampnant et reprobant. quorum iudicium, pace Severini dixerimW, eius antepono; et ita an-tepono, ut, si cum ilio diversa sentiant hi vel singuli, preferam Augu-stinum Severino, preferam et Gregorium. nunc cum ambo iuncti sint quam maxime? atqui tamen, si recte perspexerimus, Severino 25 non adversantur illi, sed illis ipse consentit. placuit Severino fatum esse seriem illam, atab ea nonnulla subducit, que, ut inquit, fati seriem exuperantW. inter que licebit enumeremus humanum arbi-
    (a) M hominum (b) M hoc (c) M distinta (d) M dixerit (e) M ac
  (1)	Questo detto c’è rimasto irrepe-	«disponit, fato vero haec ipsa quae di-ribile.	«sposuit multipliciter ac temporaliter
  (2)	Cf. Boht. Phil. cons. IV, prosa vi :	« administrate. Quo fit ut omnia quae « Ordo namque fatalis ex providentiae	« fato subsunt, providentiae quoque « simplicitate procedit. Sicut enim ar-	« subiecta sint, cui ipsum etiam sub-« tifex faciendae rei formai» mente	<< iacet fatum : quaedam vero, quae sub « percipiens, ita Deus providentia qui-	« providentia locata sunt, fati seriem « dem singulariter stabiliterque facienda	« superent ».