214 EPISTOLARIO Fuori porta Tibur-tina, 5. Lorenzo. Entro le mura, Santa Maria Maggiore con la tomba di san Gerolamo. S. Agnese è fuori porta Nomentana. Sulla rupe Tarpeia, il convento dei frati Minori, Araceli. Gli Olivetani stanno a Santa Maria Nuova ; i Carmelitani a S. Martino ai Monti ; i Predicatori alla Minerva ; i ferviti a S. Marcello. Presso S. Silvestro son le monache custodi del corpo di san Gio. Battista, e, vicino a S. Trifone, gli A-gostiniani. Poi il Pantheon d’Agrippa, che Bonifacio IV trasferì dal culto pagano al culto della Vergine e de’ martiri. ecclesia, quam Cartusiensium monachorum sacer conventus officiis suis colit et celebrai, extra vero Tiburtinam portam est Sancti Laurentii templum, ubi et eius et Stephani prothomartyris corpora requiescunt. proxime intra urbem est ecclesia Sancte Marie Maioris, miraculose monstrata W, ubi iuxta presepe Domini Hieronymus humi 5 sepultus iacet(a). foris muros ad Numentanam portam est Sancte Agnetis ecclesia, conventus fratrum Minorum habitat in rupe Tarpeia, ubi Octaviano (b> principi Sibylla to monstrasse dicitur aram celiW. non procul inde apud Sanctam Mariam Novam religiosi viri, monachi Montis Oliveti, claustro se continenti. Carmelitarum col- 10 legium est ad Sanctum Martinum in Montibus; Predicatorum, ubi Minerve templum fuerat; Servorum, ad Sanctum Marcellum(d), qui locus est inter Sanctorum Apostolorum ecclesiam et Sancte Marie in Via Lata, apud Sanctum Silvestrum sancte moniales claustro recluse sunt, ubi Iohannis Baptiste caput officiose monstratur; 15 fratrum quoque(c) Heremitarum conventus est circa ecclesiam Sancti Tryphonis, ubi Augustino templum segnius extruunt W. est preterea templum mirificum Pantheon (f), ab Agrippa extructum, quod, ut olim Cybeli et reliquis demonibus, ita nunc beate Virgini et ce-teris sanctis dicatum est. quod a Foca Cesare impetratimi Boni- 20 facius quartus in nostram transtulit religionem W. hec et huiusmodi (a) R E latet (b) R Octavio (c) G sibillam (d) G Marcelinum (e) G fra-trumque (f) G Pantheum (3) La congregazione Benedettina degli Olivetani era stata fondata da Bernardo Tolomei nel 1313. (4) Cominciata nel 1358, la costruzione della chiesa di Sant’Agostino fu terminata poco prima del 1444 (cf. A. C. De RomAnis, La chiesa di S. Agostino di Roma. Storia e Arte, Roma, 1921, pp. 7-9). (5) Bonifacio IV consacrò il Pantheon a Maria Vergine ed a tutti i martiri tra il 604 e il 610, probabilmente nel 609, avendone ottenuto il possesso dall’imperatore Foca (cf. F. Gre-gorovius, Storia della città di Roma nel Medio Evo, ed. italiana curata da E. Pais, Torino, I [1925], p. 427). stina, chiamata anche Porta Maior. L’antico convento (1049) intorno alla basilica Hierusalem era dei Certosini dal 1370 all’incirca sino al 1561. (1) La leggenda della fondazione della basilica Liberiana (S. Maria ad Nives), certamente posteriore al restauro sotto Sisto III (432-40), ebbe larghissima diffusione attraverso gli « Itinerari » di pellegrini &c. (2) La leggenda della visione di Augusto e della risposta della Sibilla Tiburtina, « Haec est ara filii Dei » risale per lo meno al vi secolo. Il Petrarca (epist. cit., p. 313) vi accenna : « Hic, ut fama est, monstrante Sibylla, « Augustus Christum vidit infantem ».