192 EPISTOLARIO che, per amor di fama, imitasse l’in-ccndiatore del tempio di Diana, se non fosse già illustre per ben altre imprese. Nessuna memoria dura, se non è tramandata dagli scrittori. Senz’essi sarebbero ignoti Ercole, Troia, Ulisse, Alessandro, Tebe, Farsa-glia; e di Roma stessa non conosceremmo che le rovine che si vedono. Chiunque vada a Roma, e domandi chi fu Romolo, Numa, e gli altri re, e poi i grandi repubblicani, non lo saprà se non da chi ha letto gli scrittori. quidem potuit eius exemplum secutus qui Diane Ephesie templum incendere voluit(l) (a), quo sibi vel in maximo scelere apud posteros memoriam pararet(b), nisi meliore iam ante via plurimus(c> laudum et glorie cumulus partus(d) ei esset, ex quibus eterne sibi memorie fundamenta constituit. quanquam que potest <•> esse, non dico 5 eterna, sed vix longa ullius rei memoria sine scriptorum® ope? laterette) apud inferos incognitus Hercules, aut, si magis volumus, in celo cum diis neminiW metuendus, nisi poetarum fabule eum figmentaque celebrassent W. suo olim iam (k) igne consumptum esset Ilion, nomenque cum(1) memoria abiisset in cineres, nisi et 10 Grecis et Latinis auctoribus sustentaretur. quid Ulixes? quid ma-gnus Alexander? quid Thebe? quid Pharsalia? numne(m)nuda hec essent nomina, imo ne nomina quidem, nisi que mortalia natura fuerant, divinis ingeniis immortalia redderentur? quid Roma ipsa cum tot clarissimis ducibus ? quid primus Rome parens 15 Eneas? nulla prorsus esset de viris memoria; urbis autem sole reliquie, imo vero(o) ruine quas videmus, extarent. abeas hinc iam® Romam licet et quenvis vel antiquissimum Romanum W civem roges, quis Romulus fuerit W, alter urbi parens, quis Numa, quis Tullus uterque, quis Ancus, quis uterque Tarquinius; deinde, ut ad 20 consulum tempora veniamusW, quis Brutus, quis Valerius Publi-cola, quis fortis Horatius, quis postea Fabricius, Decii, Metelli, Claudius Nero M, Livius Salinator, Papirius Cursor, qui, ut ceteros preteream, divini Scipiades : quisquis, inquam, erit(v), quem roges, non facile hecW norit, nisi scriptorum egregia operai usus sit. 25 (a) RG et credi quid potuit (b) V parerei (c) B PRBp om. iam C iam meliore iam Mur. iam ante plurimus (d) B PRG VBp paratus (e) Mur. quid potest (f) V scriptorum memoria (g) C Ar V Mu r. iaceret. Cf.Cic.ProArchia,VI, 14: 11 quae iacerent in tenebris omnia, nisi litter arum lumen accederei*. Il V. però nel De principibus Carrarien si bus, p. 1 scrive : « Itaque multa hinc vetustatis cognitio.. • « aut penitus latet aut in incerto est». (h) RG om. nemini (i) CAr VMur. poet, eum fabule figmentaque (ma V figmentumque^ celebrasset (k) C Ar VMur. Suo iam olim (1) R Bp nomen cum (m)2?nunne Pqùne Bp non ne A/z^r.numnon (n) CAr VMur. Claris (0) V imo vere (p) C abeas iam hinc Mur. om. iam (q) Mur. om. Romanum (r) CAr VMur. fuit (s) BPRGBp om. quis uterque-veniamus (t) BPRGRaBp om. Claudius Ar V Claudius vero (u) CAr Vquid ut ceteros omittam Ra sileam Mur. omittam, Scipiadae (v) CAr VMur. quis quis, inquam, erit (x) B P om. hec (y) Mur. ope (1) Cf. Val. Max. Fact, et diet. mem. Vili, xiv, ext., 5.