EPISTOLARIO « Chi fugge, fa v ciò che Dio ha « stabilito ab aeter-« no ; quindi obbe-« diate al decreto « divino ». O dirà egli che Dio non vuole che s’abbandoni un luogo infetto, quasi l’uomo dovesse abitare in un determinato luogo? Il che è un assurdo, come ben s’accorse Socrate, allorquando si chiamò cittadino del mondo. 11 luogo d’abitazione è cosa indifferente, nò più importa lo stare in un luogo, del lasciarlo, secondo i tempi, a cui il savio dee conformarsi. E difatti, se un luogo ameno si sia reso malsano, chi negherà che lo si debba lasciare, attesoché i morbi in generale colpiscono gli abitanti di siffatti luoghi? E quindi perchè non sarà lecito di abbandonare un luogo dove infuria la peste, contuttoché la sua origine ci sia ignota? Chè se si creda la causa della peste essere la sola volontà di Dio, è chiaro che il passo di Giobbe abbraccia ogni specie di morte, e, preso letteralmente, farebbe vana qualsivoglia cura della nostra vita. Occorre invece interpretar quel pas- persuasimi sit tutum esse nec illaudabile fugere pestilentiam uti possit, hoc pacto. quisquis ex aere tabido W digreditur ad sospitem, is id agit quod futurum esse Deus prescivit ante secula. non igitur est obvius, at parens decretis eternis. nisi putes moram in loco pestilenti Deo placitam, abitumque ex inde non gratum, quasi ces- 5 serit homini ad habitandum locus ille, non totus orbis, aut quasi precipuum aliquid afferat habitacionis locus ad virtutem. quod quam inconsiderate dicatur, quam a veritate divisum sit, vides. vidit autem multo antea Socrates is, qui Apollinis oraculo fertur sa-pientissimus iudicatus('), qui non tantum incolatus sed ne originis 10 quidem locum magni faciendum censuit. rogatus cuias (b) esset, « mundanus » ait^). hec igitur et huiusce generis complura non magis possunt ascribi virtuti quam vitio. qua de re talia dicimus indifferentia(c). uno itaque loco maneas an inde abeas, indifferens. sine culpa moramur, sine culpa recedimus, cum occasionem attulit 15 immutata tempestas. nani sapientis est conformem sese exhibere temporibus, habitabat quis ameno loco, qui deinde propter aquam noviter ibi stagnantem factus est pestilens, quis ille qui non censeat illico relinquendum? quid ita ? quia scilicet necem plerunque, morbos fere semper, videmus incidere qui locos incolunt huiusce- 20 modi, cur non eque liceat abire cum in propatulo sit^ epidimiam in loco esse, quanquam causa non pateat, nisi cogitemus humano ingenio vitari non posse eventum huius luis, cuius clam nobis origo est? ac si arbitremur eius nullam causam esse preter Dei voluntatem, qui, ut legitur in Iob, constituit homini terminos vite 25 quos preterire non possiti, is tamen sermo genus omne mo-riendi complectitur. ita ut, si verba spectes, videatur inutile quo-quo casu vitam tueri, quam protendere tua cura non possis, nec incuria diminuere, ne terminos pretereas; nam et qui non attingit, preterit, et qui transgreditur; quodque non tam inconsulte dicitur 30 quam dissone et pernitiose. propterea « vite terminos » intelligimus (a) M ex agere tabido (b) Ml cuius (c) M diferentia (d) M sclt (1) Cic. De amie. II, 6; Acari. I, (3) lob, XIV, 5: « constituisti ter-iv, 16 &c. «minos eius, qui praeteriri non po- (2) Cic. Tusc. V, xxxvii, 108. «terunt».