298 EPISTOLARIO l’affabilità alla gravità di costunli. In ogni occasione della vita egli sapeva trovar fa giusta nota. Tutti egli aiutava, così gli stranieri come i cittadini, purché mostrassero un qualsisia segno di virtù. Onde vivo, fu da tutti riverito, e morto, riceve le lodi più alte. Ed invero a niuno dei suoi cittadini Firenze deve quanto deve a Coluccio; ovunque dove si parla la lingu^ latina, il nome di Coluccio si celebra, e, con esso, la sua città. Fu anzi detto che Col uccio « faceva «più guerra colle « sue lettere, che i « capitani de* Fio-« rentini colla loro « lancia ». Ora se Firenze gli decreterà un monumento, farà cosa lodevole, si, ma non necessaria ; perchè il ricordo di Coluccio durerà perenne negli scritti suoi. Di questi egli na lo Zabarella argli contezza, sapendo ch’egli condividerà il suo desiderio di tener michi quisquam omni mea memoria, qui tam apte eximiam gravitatemi morum cum summa facilitate miscuisset. quocum si quid tractandum esset serii, nichil eo gravius reperiri poterat; sin strenue quid agendum, nullus usquam diligenti or; si feriandum, nemo ioco-sior. apud quem et sanum consilium et promptum auxilium om- 5 nibus patebat, eque civi peregrinoque, dum ulla modo virtutis species eluceret in eo. itaque merito omnes W, quacunque(b> audi-tum est Colucii nomen, ut coluere viventem, ita defuncti eius memoriam summis efferunt laudibus. quod vero proprie ad eam urbem attinet, non fuit patrum memoria quisquam suorum civium, 10 cui tantum Florentia deberet W, sive pace sive bello, quantum Co-lucio. nusquam enim latina oratio nota est, ubi non sit Colucii nomen clarum; nusquam Colucius cognitus, quin et eo quoque nomine patrie fama celebretur; cuius ipse(d) epistole pro multis sepe millibus armato rum ad versus hostem valuerunt; quod et questi sunt 15 aliquando hi, quibus res fuit cum Florentinis bello decernenda, pene plus obfuisse eis Colucii epistolas quam Florentinorum exer-citusW. itaque, si quemadmodum presentis funus omni honore studioque celebravere, ita iam deposito monumentum pro digni-tate viri proque urbis amplitudine statuent, rem quidem facient a 20 se debitam et ad suam eorum gloriam magnopere pertinentem; Colucio vero neutique necessariam, qui preclaris operibus scribendis multisque librorum voluminibus editis, memoriam suam in longum evum posteritati commendavit. ex quibus scire per te cupio quid extet et quam spem das exemplarium habendorum. mire enim 25 rebus eius afficior et glorie hominis faveo, qui non modo excelta) Cod. omnis (b) Cod. quaque (c) Cod. doleret (d) Cod. ipsius (1) Il Novati (loc. cit., p. 485) ha stampato l’epigramma del Bruni (inserito nel cod. Magi. 1181 della Bibl. Naz. di Firenze, c. 28), in cui vien detto (v. 5-6): Hostes me patrie multis prò milibus equant Armatis : tantum potuit facundia pugnax. E cf. l'affermazione di Pio II che il Visconti fosse «crebro auditus... dicere « non tam sibi mille Florentinorum « équités quam Colucii scripta nocere » (Aen. Sylvii Piccolominej Historia de Europa, cap. liv, in Opera, Basi-leae, 1551, p. 454). Che non si tratta d’un asserto infondato risulta pure dall’epistola indirizzata da Coluccio nel 1391 a Filippo di Bartoletto di Valle di Querciola (Cf. Novati, Epistolario cit., vol. IV, parte 1, p. 247 e sgg.).