DI PIER PAOLO VERGERIO 373 luero, possum, quod, cum me decennioaut circiter anteiret etateM, et esset nunc in eo gradu constitutus qui supremo proximus habetur, tarnen non aliter unquam quam inter se pares solent, in conversatione domestica ut secum agerem patiebatur? ad absen-5 tem vero, quotiens di vertere(b) aut alibi morari contigit (c), semper propria manu ad me scripsit, idque ita frequenter ut pene presen-tiorem illum haberem quam cum presens esset, sed et illud quoque, ut oblivioni minime michi tradendum, ita nec committendum silentio, quod post plurima variis temporibus officia beneficiaque io in me collata, postremo cum testamentum conderet, quorundam etiam librorum legato me honoravit W, cum tarnen germani fra-tris dudum defuncti filium haberet M impuberem et, ut non (a) V om. decennio P Ra annotano qui in marg.: • Natus est cardinatis die .x. aug. • /.;öo; obiit autem Constantie tempore generalis concilii 1417. Decessi! vero Ü. Petrus • Paulus Vergerius Bude, regni Ungarie splendidiss. civitatis, die .viii. iulii a. 1444 ». (b) B P C G Mur. diverteretur Ar divertere V corr. -ere in -i (c) BPG continglt (d) Mur. fratres... haberent « fautoria schismatis vehementer ac-«cusandi... predictas iuris penas dam-« nabiliter incurrendo » (cf. Mansi, voi. XXVIII, col. 494 sgg.: «Disputi tatio Constantiae in concilio « edita contra illos qui reforma-«tionem curiae Romanae ele-«ctioni pontificis praemitti iu-«bebant»). La lunga controversia fu risolta (quando lo Zabarella era già morto) col decreto letto nella sessione XL del concilio (jo ottobre 1417); esso infine stabili che l’elezione si facesse dai ventitré cardinali assieme con sei deputati per ciascuna delle cinque nazioni, a maggioranza de’ due terzi cosi di quelli come di questi, e che, non appena eletto, il papa dovesse procedere alla riforma. Addi 8 novembre, gli elettori entrarono in conclave, e Pii novembre ne usci papa Oddone Colonna, il quale assunse il nome di Martino V. (1) Lo Zabarella nacque il 10 agosto 1360. Dell’importanza di questa data per la cronologia vergeriana si fece già parola nella Prefazione. (2) Il testamento del cardinale, steso a Padova addì 28 dicembre 1410, fu stampato dal Vedova in Memorie cit., p. 130 (cf. la nota dello Zonta, op. cit., p. 48, per la data corretta). Eccone il brano che si riferisce al V. : « Domino Petro Paulo Vergerlo de «Iustinopoli lego Ci cerone m de «Tusculanis ligatum simul cum «Epistolis Plinii, et ipsas etiam «Epistolas P[liniiJ, Ciceronem «deOfficiis. Item alium de A m i-«citia et de Senectute cum qui-« busdam eius Orationibus in alio «volumine: Aliud insuper parvum «volumen, in quo novem Oratio-«nes eiusdem, et R ethoricam no-«vam et veterem: Libros etiam «hos Petrarce: Africani, Epi-«stolas metricas, De secreto «Conflictu, De Vita solitaria, «De Ocio religioso, De Reme-«diis utriusque fortune». dieci anni di lui più vecchio, cd anzi cardinale, non volesse essere da lui trattato se non come un uguale ; gli scriveva spesso quando si trovavano lontani ; e, dopo averlo beneficato ripetutamente, gli legò col testamento alcuni libri, pur avendo un nipote giovane e non ricco,