DI PIER PAOLO VER GERIO
193
   contra veroW, quot esse putas qui nec Romam quidem(b) viderunt unquam, illustres tamen Romanos resque eorum magnifice gestas ita norunt ut interfuisse rebus ipsis videantur? itaque fit ut res ab nostra etate memoriaque remotas melius cognoscamus, si modo 5 sint Claris viris illustrate et auctoribus, quam que recentior dies attulit(c). memoria namque hominum facile perit(d>, et vix unius se-culi vivit etatem, nisi libris et memorie litterarum commendetur <e>. errat ergo(f> qui sibi gloriami) querit et scriptores negligit, quando^ non potest partam gloriam famamque tenere sine beneficio fittelo rarum. et est fortasse aliquid neglexisse scriptores, ut sunt ple-rique tam magno elatoque animo prediti, qui laudes famamque con-contemnant(*>, benegestarum rerum conscientia sola contenti; at vero indixisse bellum vatibus, oratoribus maledicere, damnare scriptores, si quis ex vulgo hec ita sentirei, paterer quidem, quasi ij illi cum laude et litteris nichil commune sit®; in principe vero bonis artibus imbuto, cui sit<m> gloria et virtus in pretio, non possum ista (n) probare.
       Sed et Maronis quoque effigiem sustulit(l). quid queso, severius in defunctum iam Domitianum animadverti potuit quam quod se-20 natus(o) censuit ut statue, quecunque W nomini W eius dicate fue-rant, tollerentur, utque ex omnibus publicis et privatisi locis Domita) B P ceterum vero (b) CMur. qui ne Romam unquam Ar V qui Romam nun-quam (c) RG clarissimis auct. ili. Mur. Claris auct. ili., quaeque ree. dies attulit libri servent (d) B P R G Ra periit (e) C Ra Mu r. cotmnendentur (f) Mur. falliturergo
    (g)	/?G.gloriarl (h) Ar VMur. quoniam (1) Fcontemnunt (k) CMur. vulgo esset qui hoc Ar V vulgo qui hoc (1) BPRGBp paterer quasi nihil cum laude et litt. commune sit (m) CArVBpMur. cuique sit (n) Mur. ita (0) Mur. poterlt? quid quod Senatus (p) V quocunque (q) B nominis (r) B P ut omnibus publicis et CAr VMur. utque ex omnibus publicis privatisque
(1)	Cf. A.Possevini, Gonzaga, Man-	«carmina visebantur: “Mantua me
tuae, 1628, p. 485: «plurium saeculo-	«genuit”». Secondochè attesta il
« rum memoria et reddita ad vivum ef-	Salutati, invece, la statua sarebbe stata
«fìgie Virgilii Maronis statua, medio	collocata nel palazzo dei Gonzaga,
« in Foro, ubi nunc sordidissima veno	« dove forse era murata nella facciata
« exponuntur, pario marmore visebatur:	« prospiciente la piazza maggiore, cosi
« ferrati cancelli ambibant et gradibus	« come si scorge ancor oggi infisso nel
« octo plana urbis superabantur. ipsa	« fianco del palazzo della Ragione, che
«senatorium induta, dextera promi-	«guarda la piazzetta del Broletto, il
« nenti attentionem orabat ; sinistra	« monumento del sec. xu [?] dedicato
«volumen ostentabat; cui insculpta	« al poeta » (Novati, loc. cit., p. 287).
 Le memorie infatti periscono se non sono tramandate dagli scrittori;
onde disprezzarli, come farebbe il volgo ignorante, è indegno d’un principe che ama ^li studi e la storia.
 Ma Carlo anzi abbattè la statua di Virgilio, rinnovando cosi l’atto severo del senato Romano verso le statue del morto Domiziano.
Pier Paolo Verger io.
«5