DI PIER PAOLO VERGERIO	195
      Verum, ut audio, non uno hoste contentus, etiam Ciceronem maledictis laceras. bene actum cum eo est ex negligenza poste-rorum, quod nullam statuam in memoriam(a) habet (b>. iam enim, qui quondam vivens violatus est, violentam alterius manum nunc 5 sentiret <*>. non invenit Virgilius, ut ad eum redeam, neque vivus neque mortuus, qui ei(d) inviderei quod tanta esset ingenii vis atque prestautia orationisW ut nemo attingere posse videretur; mortuum qui odisset post multa secula invenit. et solent quidem morte cum invidia livorque te) tum maxime odium cadere, quique viventi 10 detraxerant mortuo gloriam dare; huic, quando® evicisse omnia splendore vetustateque debuit (k), odium ex integro nascitur. res mira cum ita legetur: « Karolus de Malatestis, victis fugatisque « apud Mantuam hostibus, ut de poetis quoque triumpharet, quibus « est W hostis infestissimus, statuam, que in honorem Virgilii multis 15 «retro seculis steterat, evertit ». o facinus iudignum, o scelus omni seculo detestandum! una ergo victoria et hostis finibus et Virgilius patria sua pulsus est, idque etiam et princeps urbis et po-pulusOO pati tur! at non ita(o> de se merita urbs illa fuerat, cuiuste) casum^, cum militibus divideretur, quod esset nimium [misere] <r) 20 Cremone vicina, lacrimoso carmine ille questus est^. fetidis fonasse paludibus suis et insano aere Mantua clara est, an non magis ex Manto, illa antiquissima Tiresie filia, que urbem con-didit Ì2>, et magis ex poeta Virgilio, eius urbis alumno? quo quidem cive, ut huius pace dixerim, aliquanto gloriosior est W Mantua quam
       (a) Mur. in memoria (b) CArVMur. habeat (c) B PR G Bp manum iam sent. CArV nunc sentiret Mur. manum mortuus sentiret (d) B P R Bp om. ei (e) C quod tanta ing. orationisque prestantia esset ma esset è espunto. V quod in tanta ingenii ora-tionisque prestantia Mur. tanta ingenii orationisque in ilio praestantia fuit (f) BP Bp odiret RG odio haberet (g) B PRGBp quidem c. inv. livorque invidia C Ar morte cum invidia livorque V morte invidia livorque et odium ma et è aggiunto da mano recente. Mur. cum morte (h) Mur. detraxerat (i) Afar.hinc quoniam (k) Mur. virtuteque debuit (1) Mur. esset (m) VMur. indignum et scelus (n) Ar V princeps et populos CMur. et principes et populos (o) Mur. an ita (p) CAr V in cuius (q) BRRaBp casus Mur. de cuius casu (r) B PRG RaAr V om. misere che è forse interpolato dal testo virgiliano. (s) PC RG RaAr V Bp om. ille (t) BP gloriosus sit
  E se la piglia anche con Cicerone, di cui per fortuna non rimane alcuna statua da poter abbattere.
Per tornar a Virgilio, questo poeta, tanto amato da vivo e da morto, doveva proprio dopo molti secoli suscitare l’odio del Ma-latesta,
che lo cacciò di patria senza che questa reagisse, dimentica quanto il poeta l’aveva compianta e magnificata.
      (1)	Verg. Bue. IX, 28.
      (2)	Cf. Ovid. Metani. VI, 157; Verg. Aen. X, 199 sgg.