200 EPISTOLARIO questi anzi ebbe carissimo Virgilio, non più ora mantovano, perchè cacciato di patria, la quale, dopo tutto, per esser nota ha più bisogno di lui, che non lui di lei. E, nei tempi recenti, un illustre poeta, non un istrione, onorarono nel Petrarca Pan-dolfo Malatesta, due Visconti, due Carraresi, e Roberto di Napoli. mosque ex eis familiarissimos habuit, ante alios Virgilium Mantuanum, ac non iam Mantuanum W, qui patria sua proscriptas estW. quanquam nichil necesse sit W ut patrie nomen adiciatur, quando proprio nomine solo cognitus est (•>, ac magis sit Mantua cognoscenda ex Virgilio (f) quam ex Mantua Virgilius. Virgilium, 5 inquam, familiarissimum habuit, ac non ut histrioni sed ut amico, et ei qui optime de se deque patria te) meritus esset^, multa donavit. nec vero, ut ad nostram etatem veniamus, alter ex bac ipsa familia de Malatestis W, vir eminentissimus, Franciscum Petrarcam, qui post tot sécula unicus vates emersit, ut histrionem coluit; non 10 Bernabos, non Galeaz ® de Vicecomitibus (2>, magnarum rerum gloria insignes W; non prudentissimus principum Franciscus Senior aut eius parens Iacobus de Carraña W; non® qui omnes virtute, gloria, imperio antecessit, serenissimus rex Robertus (+>. horum (a) BCAr VMur. om. ac non iam Mantuanum, frase forse da espungere. (b) CMur. qui patria sua post eiectus est v4rFqui prima sua posteritas est B Pom. sua (c) C Ar Mur. necesse est (d)2?quoniam (e) Vom. quamquam - cognitus est (f) C Ar VMu r. Mantua ex V. cognosc. quam V. ex M. (g) C Ar VMur. deque poetica (h) B PRa om. meritus est (i) Mur. Galeatius (k) Mur. copia insignes (1) RG om. non (m) C Ar VMur. omnes imperio, gloria et virtute Francesco il Vecchio, al quale il Petrarca dedicò il De Viris illustribus, vedasi, oltreché il Tonelli, V. Lazza-rini, La seconda ambasceria di F. P. a Venezia in Miscellanea in onore di G. Mazzoni, Firenze, 1907. Cf. pure l’epistola, datata da Arquà, De república optime administranda (Ep. Sen. XIV, 1), indirizzata a Francesco il Vecchio, ed il testamento del Petrarca con il legato d’una tavola di Giotto al Carrarese. (4) Troppo note sono le circostanze dell’incoronazione a Roma e della visita al re Roberto (cf. anzitutto l’Epistola ad post., e VEpistolae de rebus fam. IV, in e vii), perchè dovessimo intrattenere il lettore con richiami bibliografici che si troveranno con ampie citazioni dal Petrarca medesimo nel volume del Tonelli, p. 69 sgg. (1) Per i rapporti d’amicizia che legavano Pandolfo Malatesta (Guasta-famiglia) al Petrarca ved. G. Fracas-setti, Lettere di Francesco Petrarca, Firenze, 1866, voi. IV, p. 416 sgg.; e Petrarca, Epistolae de rebus fa.mil., XXII, 1; Var. IX; Sen. XIII, ix, x, xi. (2) Intorno al periodo milanese '(■ 3 5 3—61 ) della vita del Petrarca rimandiamo il lettore al volume di L. Tonelli, Petrarca, Milano, 1930, p. 229 sgg. Il Petrarca tenne al battesimo Marco il primogenito di Bernabò (Epist. metr. Ili, xxix), e andò per Bernabò e Galeazzo Visconti ambasciatore presso Carlo IV a Praga (Epistolae de rebus fam. XIX, xm). (3) Per Iacopo il giovine da Carrara cf. Petrar. Epistola ad posteros (FRACASSETTi,ed. lat., III, p. 544 sgg.) ; Tonelli, op. cit., p. 188, 191 ; e per