272
EPISTOLARIO
dersi cd a sconfiggere un nemico da fui non cercato.
A buon diritto dunque il Bouci-quaut ha subito la sconfitta,
per lui inevitabile, tosto o tardi.
Non però fu facile la vittoria nè senza gran sangue, come attesta il numero dei morti, dei feriti e prigioni;
e lo Zeno si mostrò valoroso duce e prode combattente, spargendo il proprio sangue.
La vittoria recente rinnova i suoi trionfi passati,
initium ortum videretur(a), tunc tamen, cum (b> minime decrevisses, necessitatem pugne subiisti, et, cum minime id expectares (c>, coactus es defendendo vincere quos offendere nolebas. itaque, ut vim repelleres, victoriam retulisti, et quos pacatos abire volebas W, invitus(e) pene vicisti. iure igitur vieti sunt, quoniam cupiditate 5 vincendi nata est ab eis primum(f) iniuria. quid enim si imparatum offendissent, quanquam non facile sub tali duce possent copie imparate reperiri <R>, aut non tanto studio eius vestigia classis observasses? alicubi profecto, ubi minime opus erat, insignem aliquam cladem edidissent. nunc autem bene habet illud tragedi Senece: 10 « sequitur a tergo superbos victor deus » (l). non fuit tamen facilis aut incruenta ea(h) victoria. imo vero militum utrinque virtutem® hinc agnoscere licet, quod nec illi nisi extrema vi subacti aut po-tuerunt capi aut fugam (k) sustinuerunt®, et tui vel mori potius vel vincere decrevisse videntur, quod tam multi vulnera ex pugna re- 15 tulerunt. tu autem utriusque et summi ducis et strenui militis in hac pugna partes obisti (*>, nunc multa arte imperando aliis, nunc ipse acriter pugnando, atque ut tuo(m) ductu, ita et per tuum san-guinem victoria parta est <“>. fugasti itaque ducem illum tam cla-rum, partem cepisti navium, purgasti mare, victoriam reportasti; 20 unde renovatur memoria rerum antea <°> per te gestarum, et ex recentibus vulneribus, veterum, que olim prò tua republica pertu-listi, frequens recordatio (p> multa cum laude vocibus hominum(l)) celebratur. que sunt totidem tibi monumenta ad eternitatem fame
    (a) T Mur. videretur et cum (b) Vtunc tu cum Har. tunc cum autem (c) G subisti et cum minime spectares T subisti, id spedare coactus Mur. subiisti et coactus es defendendo (d) B G Ra M V volebas Har. nolebas C corr. uolebas in malebas Mur. maNebas (e) G Har. invictus (f) Mur. prima (g) Z comperiri (h)MZVMur. om. ea (i) MZ V virtutes (k) BG om. fugam Mur. fugere (1) In B haud potuerunt capi haud substinuerunt è scritto da prima mano. (m) Har. atque in tuo (ni B e C in marg. parta sit corr. in parta est Ra parata sit V parata est (o) T rerum ab antea (p) G pertulisti frequens, recordatio (q) Mur. omnium
  (1)	Sen. Herc. Fur. 385; ma in-	«et boni imperàtoris officia simul exvece di «victor» il testo ha «ultor»,	« sequebatiy » ; come pure (r. 11), parola forse mal decifrata dai copisti.	della frase/ '«Neque tamen exercitus
 (2)	11 V. ricalca qui le orme di	« populi Romani Metan^ut incruentam Sall. Catil. LX, 4: «strenui militis	« vieto riam adejftffs en» (ibid. LX1,7.