dá a coloro che gli •i mostrano grati. Ma, e Nicolò ben lo sa, la virtù e la scienza sono fini a se stesse, ne abbisognano di siffatti aiuti. Tale è l’insegnamento di Cicerone, e di Aristotele. La sapienza quindi non s’acquista a scopo di onori c di ricchezze. Ai soldati si propongono, ben è vero, danari, premi, trionfi ; ed agli studiosi, dottorati e altri titoli, ma queste cose servono di sprone soltanto ai pigri ed inerti. Scipione, Lelio c gli altri chiari capitani del passato solo per virtù difesero o ingrandirono la cosa pubblica; e molti poi sono stati filosofi illustri senza ch’avessero insegne dottorali. Le quali insegne dunque son cose al tutto vane, 88 EPISTOLARIO eum fuerimus, hec conservato augendo et alia maiora pienissime superaddet. sed, ut piane intelligas de huiusmodi honoribus quid ccnsendum sit W, subdam aliqua que tamen te minime W latere credo, existimandum est W, ut sapientes iubent, virtutem et item scientiam, que virtutis unico nomine appellari consuerunt, se ipsis 5 contentas esse tantumque in eis presidii positum, ut nec alterius viribus egeant nec in finem alterius ordinentur. imo, ut Cicero probat in libro V de Questionibus Tusculanis, virtus per se sufficit ad bene beateque vivendum W. ipsa igitur(d) sibi(e) terminus est; nec ipsa alteriussed alia ipsius gratia querenda(g) sunt. 10 est autem una de conditionibus sapientie W quas in primo Me-taphysice enumerai Aristóteles <2>, sapientiam haberi sui gratia et non alterius. errant igitur hi qui vel propter honores vel divitias vel propter aliquam externam causam ipsam exquirunt. Alexander suos milites grandi thesauro, quo bellarent ardentius, invitabat^; 15 Romani suos duces triumphis, milites etiam magnis premiis exci-tabant; his qui disciplinarum studiis dati sunt, consilio sapientium doctoratus et qu dam tituli proponuntur. que omnia ad ignavos homines inertesque ánimos exuscitandos constituía sunt. putasne Scipionem aut Lelium aut quenvis clarorum imperatorum® propter 20 hos triumphos reipublice magna fecisse? W virtute, non his premiis, movebantur ad tuendam suam amplificandamque® rempublicam. multi etiam fuere clarissimi philosophi qui et doctoratus insigniis(m) et ceteris pompis, que his temporibus in usu maxime sunt (n>, caruere. nunquid idcirco minoris virtutis aut fame fuerunt? vana sunt 25 igitur hec et ad virtutis esse nichil spectantia, a sapientibus autem in bonum finem instituta, ut desides animi, qui suis oculis virtutis (a) Gwcensendum sit Pquid sit censendum (b) BPCGo que minime te (c )BPCGo exist, est enim (d) B ipsi igitur PC Go ipsa igitur (e) BP CGo om. sibi (f) P sed nec ipsa alterius (g) B gratia que petenda (h ) B PC Go de questionibus sapientibus Gu de conditionibus sapientis (i) B P C Go clarorum poetarum (k) Codd. magnifecisse (1) Pampliandam (m) BP doctoratu et insigniis (n) C Gu om. in usu maxime sunt (1) Cic. fuse. V, 1 sgg. xandri Magni, IX, i, i: «quo prom- (2) Aristot. Metaphys. 982 b. « ptioribus animis reliqua^belli munia (3) Non sappiamo quale autore il «obirent», o ad altro¿ passo simile; \ . abbia qui in mente. Si allude forse ma la frase può esser semplicemente a Q. Curtius Rufus, De gestis Ale- una vaga reminiscenza storica.