444
SCRITTI VARI
stimavi meum nisi laborem, et, si qua fuit rerum bene gestarum gloria, cetera commoda meorum civium et populi Romani fuere, sed de triumpho fortassis subindigne estimas W, quem quando me-ruerim aliorum sit(b) iudicium. michi vero est quesitus et deside-ratus, obtenturusque W non difficile videbar, nisi civiles discordie 5 eum michi eripuissent. quid enim, si, cum, domi servata república, tantam laudem adeptus sim(d) foris militieque, ob W benegesta triumphum decerni michi<f) desiderabam, non quidem quo pluris essem futurus te) aut memet extimaturus (h), sed ut civium meorum probatos mores imitarer, et virtuti®, si qua in me erat, accederet 10 auctoritas maior, quaW possem philosophiam et ceteras bonas artes, quas meo studio nactus eram, non ad mei solius molle otium sed ad communem salutem accommodare ? ea enim michi matura semper etW prestans philosophia visa est, que in urbibus habitat t') et solitudinem fugit, que cum sibi tum communibus studet commo- 15 dis, et prodesse quam plurimisW cupit, atque ita de perpetua quidem, non de mortali(ro), non de exigua vitaW cogitati, quamobrem vide iam an aliter vixerim atque docuerim, fraterni (o> consilii imme-mor W, ut ais, et tot meorum salubrium preceptorum, vel, quasi to nocturnus viator, aliis callem monstraverim W, in quo <r) ipse sum 20 lapsus, quod si non piene respondent omnia, memento quod quieti scribimus, inquieti vero et negotiosi agimus, nec est quisquam qui non meliora cogitet quam facturus sit unquam (s). postremo, si non W ea dignitate, qua quondam, eloqui videor, desuetum michi per multa iam sécula usum orationis excusa, et tandem vale, qui- 2J
(a) RG existimas (b) L iam (c) G detenturusque (d) L sum (e) R G om. ob
(f)	L triump. mihi dee. (g) G facturus (h) RG existimaturus (i) C virtutis
(k) LC quo (1) L semper natura et (m) Codd. immortali (n) L illa (o) L fa-
temi (p) G quod (q) L moustr. callem (r) L a suo (s) L nunquam (t) L om. non
  (1)	Cf. Tusc. V, iv, 10: «Socrates « autem primus philosophiam ... in «urbibus collocavit».
  (2)	Cf. De divinai. II, 1, 1 : « qua-« nam re possem prodesse quam ptu-«rimis». La stessa frase si riscontra pure nell’epist. CIII, p. 267.
  (3)	Episl. ad Atticum, X, vili, 8: « de illa perpetua iam, non de hac «exigua vita cogitare».
  (4)	Cf. Episl. ad Quint. fralr. II, xin, [xva], 2, a meno che le parole del Petrarca non si riferiscano al Cottimeli-tariolum petilionis di Q. Cicerone.